مؤلف هذه الرسالة الشیخ محمد جواد البلاغی رحمه اللّه(1285-1352)من‏ مشاهیر اعلام القرن الرابع عشر صاحب المؤلفات الکثیرة طبع منها:الهدی الی دین‏ المصطفی،الرحلة المدرسیة،تفسیر آلاء الرحمن،حاشیة مکاسب الشیخ الانصاری،رسالة قاعدةالالزام،اعاجیب الا کاذیب،انوار الهدی،البلاغ المبین،نصایح الهدی،رسالة قاعدة علی الید،رسالة تنجیس المتنجس،رسالة علم الاجمالی،رسالة اللباس المشکوک،رسالة البداء،رسالة حرمة حق اللحیة،نسمات الهدی،المصابیح،اجوبة المسائل البغدادیة، التوحید و التثلیث،ثلاث رسائل فی جواب بعض الشبهات من الوهابیة و غیرهم.

قال العلامة الطهرانی فی الذریعة:رسالة التکذیب لروایة التفسیر المنسوب الی العسکری‏ علیه السلام فی تکذیب روایته و جرح اسانیده علی خلاف ما ذکرناه فی 4/292 للشیخ‏ محمد جواد البلاغی،کذا ذکر فی فهرس تصانیفه فی اعیان الشیعة 17/69 و کنت قد رأیت الرسالة عنده.1
و کانت نسخة من هذه الرسالة عند احد تلامیذ المؤلف شیخنا و مولانا حجة الاسلام‏ و المسلمین الحاج شیخ مرتضی المظاهری النجفی الاصبهانی نزیل اصبهان و صاحب المؤلفات‏ الکثیرة التی طبع بعضها کمقبس الیاقوت فی فضل السکوت و غیره،فطلبنا منه دام غزه‏ ارسالها الینا للطبع فمنّ علینا و استنسخ نسخة من تلک النسخة و اهدیها الینا فتشکره و جزاء اللّه خیر الجزاء.
بسم اللّه الرحمن الرحیم‏ الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام علی خیرته من خلقه محمد سید المرسلین و آله الطیبین الطاهرین.
و بعد فقد عنّ لنا النظر فی التفسیر المنسوب للامام الزکی العسکری صلوات اللّه علیه،الذی‏ عنونت روایة کتابه عن محمد بن علی بن محمد بن جعفر بن ذقاق،قال:حدثنا الشیخان الفقیهان‏ محمد بن احمد بن علی بن الحسن بن الشاذان و ابو محمد جعفر بن احمد بن علی القمی،قال:حدثنا الشیخ‏ الفقیه ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی،قال:اخرنا [ابو]الحسن‏ الاسترابادی الخطیب.1
فحصل لنا من النظر فی شأنه امور: الاول:فی شأن المتفرد بروایته و هو[الخطیب‏]المفسر الاسترآبادی.
قال فی الخلاصة فی ترجمته:ضعیف کذاب یروی عنه ابن بابویه تفسیرا برویه عن‏ رجلین مجهولین،احدهما یعرف بیوسف بن محمد بن زیاد،و الآخر علی بن محمد بن سیار2عن ابیهما عن‏ ابی الحسن الثالث علیه السلام،و التفسیر موضوع عن سهل الدیباجی‏3باحادیث من هذه المناکیر. انتهی.4
و اقتصر علی هذا فی منهج المقال‏5
و عن النقد عن ابن الغضائری ما مر فی الخلاصة.6
و الطبرسی مع اعتماده فی الاحتجاج علی التفسیر المذکور،اعترف فی اول کتابه بأن ما اخذه‏ من التفسیر لیس فی الاشتهار علی حد ما سواه‏7
و فی الوجیزة:مدحه الصدوق و ضعفّه ابن الغضائری.8
قلت:و لم نجد من مدح الصدوق له الا الترضّی عنه عند الروایة عنه‏9
و قال الآقا البهبهانی فی حاشیته علی المنهج:ضعف تضعیف ابن الغضائی مرّ مرارا10،و استظهر انّ منشأه روایة التفسیر عن رجلین مجهولین،و نقل عن جده ان من کان مرتبطا بکلام الائمة یعلم انه-ای التفسیر-من کلامهم.11
اقول:و ستعرف ان شاء اللّه تعالی من الامر الرابع الی الآخر ان من عرف قدر الامام و کلامه‏ یعلم ما فی هذا التفسیر من خطاء النسبة الی الامام.
ثم قال:ان اعتماد التلمیذ الذی هو مثل الصدوق یکفی‏12
اقول:ارماد من ما مضی فی سهل بن احمد الدیباجی ما قاله ابن الغضائری فیه:ان سهل بن احمد کان ضعیفا یضع الاحادیث و یروی عن المجاهیل و لا بأس بما رواه من اشعثیات...راجع مجمع الرجال 3/177.
و راجع کلام جده المجلسی الاول فی روضة المتقین 14/250 شرح الفقیه الفارسی ص 142 ج 5.
و الشهید الثانی نقل عن هذا التفسیر فی منیة المرید
اقول:اما ابن الغضائری فتکفیه شهادة الشیخ فی(لم)بانه عارف بالرجال.13
و کذا شهاده العلامة فی الخلاصة14و یکفی فی جلالته کونه من مشایخ اجازة الشیخ‏ و النجاشی و ان لم ینصا علی توثیقه‏15و الاعتبار یقضی باطلاعه علی احوال الرجال لقرب عصره‏ منهم فان وفاته کانت سنة احدی عشر و اربعمأة و یبعد فی حقه ان یتهجم بوصفه بانه ضعیف‏ کذاب بمجرد النظر فی روایته‏16
و اما اعتماد الصدوق،فبعد النظر فی بعض مرویاته(قدس سره)یهون الامر فانه‏[روی‏]فی‏ آخر المجلس الرابع و الاربعین من امالیه‏17فی شأن اطعام امیر المؤمنین علیه السلام للمسکین و الیتیم‏ و الاسیر شعرا لامیر المؤمنین و الزهرا علیهما السلام لا یرتاب العارف بشأنهما فی کذب نسبته لهما لما فیه‏ من الرکاکاة و الالحان و اختلال الوزن،اذ روی ان امیر المؤمنین قال للزهراء علیهما السلام عند سؤال‏ المسکین:
فاطم ذات المجدو الیقین‏ یا بنت خیر الناس اجمعین
اما ترین البائس المسکین‏ جاء الی الباب له حنین
یشکو الی اللّه و یستکین‏18 کل امرء بکسبه رهین
من یفعل الخیر یقف سمین‏ موعده فی جنة دهین(رهین خ ل)
حرمها اللّه علی الضنین‏ و صاحب البخل یقف حزین
نهوی به النار الی سجین‏ [شرابه الحمیم و الغسلین‏]
و مما جابته به الزهراء علیهما السلام‏
امرک سمع یا ابن عم و طاعة [ما بی من لوءم و لا ضراعة]
و مما قاله علیه السلام عند سؤال الیتیم فاطم بنت السید الکریم-الی قوله-:من یرحم الیوم‏19فهو رحیم و قوله علیه السلام: و صاحب البخل یقف ذمیم.20
و مما اجابت عند سؤال الاسیر: لم یبق مما کان غیر صاع‏21الی قوله القائل(کذا):
شبلای و اللّه هما جیاع‏ یا رب لا تترکهما ضیاع‏22
و ان التفسیر المذکور مما یبتهج به و یصغی الیه المولی المحدث الحریص علی کثرة السماع‏ و الروایة لما فیه من احادیث الولاء و فضل اهل البیت علیهم السلام فتعتری الغفلة عما فیه مما سنذکر بعضه مما لا یسع غض النظر و لا یجدی فیه تکلف التأویل.
و النظر فی شأن الاسترابادی بحث رجالی ینفع فی مرویاته فی غیر التفسیر المذکور،و أما شأن‏ التفسیر المذکور ففی غنی عن تضعیفه فانه لا تجدی فیه جلالة شأن الصدوق فی الوثاقة.
الامر الثانی:فی من یروی عنه الاسترابادی هذا التفسیر و الواسطة بینه و بین العسکری‏ علیه السلام فی الروایة.
قال:حدثنا ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد و ابوالحسن علی بن محمد بن سیار و کانا من الشیعة الامامیة،قالا:کان ابوانا امامیین و کانت الزیدیة هم الغالبون فی استراباد23-الی قولهما- فخشینا علی انفسنا فخرجنا باهلینا الی حضرة الامام ابی محمد الحسن بن علی ابی القائم علیهم السلام‏ و انزلنا عیالنا بعض الخانات ثم استأذنّا علی الامام الحسن بن علی علیهما السلام فلما رأنا قال:مرحبا بالآویین الینا الملتجئین الی کنفنا قد تقبل اللّه سعیکما و آمن روعتکما و کفاکما اعدائکما فانصرفا خیآمین علی انفسکما و اموالکما24-الی قولهما-فقلنا:ماذا تأمرنا ایّها الامام ان نضع‏25-الی قولهما- فقال علیه السلام:خلّفا علیّ ولیدکما هذین لا فیدها العلم...26
و هذا یقتضی ان یکون المهاجرین اللذان خاطبهما الامام و امر هما بالرجوع و ان یخلّفا ولدیهما فرجعا و خلفاهما،ابو یعقوب سیوسف و ابوالحسن علی،و ان الذین علّمها الامام التفسیر و سمعاه عنه‏ هما ولداهما،و کان تعلیمه لها بعد رجوع ابوبهما الی بلادهما و امنهما و مجیئ الکتاب منهما.
اذا عرفت هذا فقد ذکر فی کتاب التفسیر بعد اسطر:قال ابو یعقوب و ابوالحسن فأتمرا لما امرا و خرجا و خلّفانا هناک-الی قولهما-قال علیه السلام:حدثنی ابی...27و هذا یقتضی ان ابا یعقوب و ابا الحسن هما الولدان اللذان خلّفهما ابوا هما عند الامام و سمعا منه التفسیر لا الابوان اللذان‏ رجعا بامر الامام و خلفا ولدیهما کما یقتضیه الکلام الاول.
و فی هذا من التناقض و الاضطراب و التدافع مالا یخفی‏28
و علی هذا الاخیر و نسیان الکلام الاول،جری ما جاء فی اثناه کتاب التفسیر من نقل ابی‏ یعقوب و ابی الحسن لقول الامام علیه السلام و السماع منه.
ففی ذکر الشیعة فی تفسیر قوله تعالی:«لن تمسنا النار الا ایاما معدودات»ما لفظه قال ابو یعقوب‏ یوسف بن زیاد و علی بن سیار:حضرنا لیلة علی غرفة الحسن بن علی علیهما السلام-الی آخر القصة29
و فی ذکر التقیة فی تفسیر قوله تعالی:«و اذ اخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدون الاّ اللّه»ما لفظه: قال ابو یعقوب و علی حضرنا عند الحسن ابن علی ابی القائم علیهم السلام-الی آخره-30
و فی تفسیر قوله تعالی:«و لقد جائکم موسی بالبیّنات»ما لفظه:قال ابو یعقوب:قلت للامام‏ علیه السلام-الی آخر-31
و فی ذکر هاروت و ماروت فی تفسیر قوله تعالی:«و لما جائهم رسول من عند اللّه»ما لفظه:قال‏
ابو یعقوب و ابوالحسن:قلنا للحسن ابی القائم علیهما السلام.32
و علی ما ذکرنا من التناقض و الاضطراب اضطربت الکلمات فی روایة التفسیر.
ففی الخلاصة کما عن ابن الغضائری ان ابا یعقوب یوسف و ابا الحسن علیا یرویان التفسیر عن ابیهما.33
و هذا لا یستقیم،لان ابویهما متعددان،فالاقرب ان یکون نسخة الاصل عن ابنیهما،فانه‏ تصحیف انسب بمقتضی الکلام الاول،و لکنه یناقض ما ذکرناه من الکلام.
و فی المجلس الثالث و الثلاثین من امالی الصدوق فی شأن فاتحة الکتاب اورد ما فی التفسیر فقال:حدثنا محمد بن علی‏34الاسترابادی قال:حدثنا یوسف بن محمد بن زیاد و علی بن محمد بن‏ سیار عن ابویهما عن الامام العسکری‏[علیه السلام ]-و اورد السند عن آبائه علیهم السلام عن رسول‏ اللّه صلّی اللّه علیه و آله عن اللّه جل اسمه-35
و قال ایضا:حدثنی محمد بن القاسم قال:حدثنی یوسف بن محمد بن زیاد و علی بن محمد بن‏ سیار عن ابویهما عن الامام العسکری‏[علیه السلام‏]-و اسند الحدیث عن آبائه عن الحسن بن علی عن‏ ابیه علیهم السلام-36
و نحوه فی العیون فی تفسیر الفاتحة.37
و علی هذا بین الحر العاملی روایته للتفسیر المذکور کما ذکره فی الفائدة الخامسة من‏ الوسائل.38
و هذا لا یطابق مقتضی الکلامین معا،فان مقتضی الاول هو ان الذی سمع التفسیر عن‏ الامام هو39الذی یرویه عنه هما ولدا یوسف و علی اللذان امر الامام بتخلفهما عنده فعلمهما التفسیر فی‏ سبع سنین،40و مقتضی الکلام الثانی ان یوسف و علی هما الولدان اللذان تخلفا عند الامام‏ علیه السلام و علمهما التفسیر و هما الروایان للتفسیر عن الامام بلاوسطة.و کذا ما ذکرناه من متفرقات الکتاب من قوله:(1)4قال ابو یعقوب و ابوالحسن فاین تکون روایة یوسف و علی عن ابویهما عن الامام علیه السلام
و الطبرسی فی اول الاحتجاج ذکر السند لما یرویه عن التفسیر عن الامام علیه السلام فانهی‏ السند الی الصدوق عن المفسیر الاسترابادی عن ابی یعقوب یوسف و ابی الحسن علی عن الامام‏ علیه السلام بدون توسیط ابویهما او ابنیهما او ابیهما،و وصفهما بانها کانا من الشیعة الامامیة.و کانه اخذ هذا الوصف من الکلام الاول(2)4.
و قد ذکر ان مقتضاه هو ان یوسف و علیا هما ابو الو لدین اللذین تخلفا و رویا عنه التفسیر لا ان یوسف و علینا هما الروایان عنه علیه السلام بلا واسطة(43).
الامر الثالث:ذکر فی قوله تعالی:«و اذا اخذنا میثاق بنی اسرائیل»عند کلام الامام علیه السلام علیه قوله‏ تعالی:«و قولوا للناس حسنا»و ذکر مرویاته فی ذلک عن آبائه علیهم السلام انه قال:و کنا عند الرضا علیه السلام.(4)4
و لیت شعری من هو الذی یقول:«و کنا عند الرضا علیه السلام»اهو الامام العسکری‏ علیه السلام اواحد الولدین اللذین علمهما الامام علیه السلام التفسیر،اذن فلماذا یدرج کلامه فی‏ ضمن کلام الامام علیه السلام لو فرضنا ان ذلک الولد ادرک زمان الرضا علیه السلام و هو یمیز الکلام‏ و السماع،او ان طول المدی علی الکاتب فی ذکر الروایات انساه المحافظة علی صورة العنوان،فراجع‏ التفسیر فی المقام و اعجب.(5)4
فنحن تحتمل بقرینة هذه العبارات ان المراد ان رجلا قال:و کنا عند الرضا علیه السلام و لیس الذی قال هو الامام و لا احد الولدین و لا اشکال.
الامر الرابع:ذکر فی تفسیر قوله تعالی:«یا ایها الناس اعبدوا ربکم الذی خلقکم و الذین من قبلکم‏ لعکم تنقون»انه قال الامام علیه السلام:قال زین العابدین علیه اللام:ای اطیعوا ربکم من حیث‏ یأمرکم ان تعتقدوا انه لا اله الاّ هو وحده لا شریک له-و ذکر جملة من صفات اللّه جل شأنه فیما یجب‏ اعتقاده-و ان محمدا صلّی اللّه علیه و آله عبده و رسوله و ان آل محمد افضل آل النبیین و ان علیا افضل‏ آل محمد و ان امة محمد افضل امم النبیین و ان اصحاب محمد افضل اصحاب النبیین.ثم قال بعد هذا بمقدار من الکلام:فذلک قوله:«اعبدوا ربکم الذی خلقکم»اعبدوه بتعظیم محمد صلّی اللّه علیه‏ و آله و علیّ علیه السلام.(6)4
افلا تری الاضطراب و التهافت فی ذکر هذین التفسیرین(7)4و کیف یصح الاقتصار علی‏ عبادة اللّه بتعظیم محمد و علی صلوات اللّه علیهما.
اتری الکاتب یرید ان الاعتقاد بما ذکر اولا من وحدانیة اللّه و صفاته الکریمة جل شأنه کله‏ یرجع فی الحقیقة الی تعظیم محمد و علی صلّی اللّه علیهما او ان الکاتب ذکر رأی زین العابدین‏ علیه السلام اولا ثم ذکر ما یراه هو تأویلا او اغماضا عن النقد و هل یکون هذا من امام او عالم‏ مستقیم من اصحابه.
الامر الخامس:ذکر فی تفسیر قوله تعالی:«لعلکم تتقون»من هذه الآیة عن قول الامام علیه السلام‏ ان لها وجهین حاصل احدهما:ان لعلّ للتعلیل لبیان علیة التقوی للخلق کقوله تعالی:«و ما خلقت الجن‏ و الانس الاّ لیعبدون»و حاصل الوجه الثانی:اعبدوه لعلکم تتقون النار،و«لعل»من اللّه واجب ای‏ اعبدوه تتقوا النار-انتهی-(8)4
و هل تری یلیق بعلم الامام بالقرآن ان یتردد فی متعلق«لعلّل»و معناها و یذکر وجوها محتملة لا جامع بینهما الا الشک فی المراد.ودع عنک شأن استفهامها،ودع عنک الالتفات الی مثل‏ قوله تعالی:«لعله یذّکر او بخشی»،«و لعلهم یحذرون»(9)4
الامر السادس:ذکر فی تفسیر الآیة المتقدمة ما حاصله:ان اللّه خلق الارض علی الماء و الماء علی‏ الصفا و الصفا علی الحوت،ففخرت الارض و قالت:أحطت بکل شی‏ء فامر اللّه الحوت فتحرکت‏ فتکفأت الارض باهلها کما یتکفأ السفینة فخلق اللّه الجبال فأرساها و ثقل بها الارض فلم تستطع‏ الحوت أن تتحرک ففخرت الجبال و قالت:غلبت الحوت.-انتهی-50
و مقتضی ان الارض قبل خلق الجبال فیها کانت آهلة(1)5محیطة بکل شی‏ء فلیلحظ ذلک مع‏ قوله تعالی فی سورة فصلت«قل‏ء انکم لتکفرون بالذی خلق الارض فی یومین و تجعلون للّه اندادا ذلک رب‏ العالمین و جعل فیها رواسی من فوقها و بارک فیها و قدّر فیها اقواتها فی اربعة ایام سواء للسائلین»(الآیة/10)فان‏ خلق الجبال اما ان یکون فی یومی خلق الارض فهو قبل البرکة فیها و تقدیر اقواتها فلا تکون حینئذ آهلة محیطة بکل شی‏ء،و اما ان یکون فی یومی البرکة فی الارضی فببعد فی عادة اللّه تعالی-سیما فی‏ خلق الارض و السموات و العالم-ان یجعل الارض آهلة محیطة بکل شی‏ء فی یوم نحوه قبل خلق‏ السموات.
مضافا الی ان مقتضی الحدیث ان الارض کانت علی الماء لا علی الحوت و الحال ان الجبال‏ جزء من الارض و من طبیعتها مهما بلغت من العظم فلا تقتضی رسوب الارض علی الصفا علی خلاف‏ طبیعة الارض التی طبعها اللّه علیها.
علی ان الجبال بالنسبة الی جرم(کذا)شی‏ء یسیر فلو کانت من غیر طبیعة الارض لما اقتضت ثقلا ترسب به الارض اذا کانت طاقیة(2)5علی الماء او تضعف به الحوت اذا کانت تقوی‏ علی الارض.(3)5
الامر السابع:ذکر فی تفسیر قوله تعالی:«و ان کنتم فی ریب مما نزلنا علی عبنا فأتوا بسورة من مثله» (البقرة/24):ان المراد فأتوا یا معشر العرب الفصحاء و البلغاء و ذوی الالسن،بسورة من مثل محمد صلّی اللّه علیه و آله رجل منکم لا یقرء و لا یکتب و لم یدرس،کتابا-الی آخره-(4)5
و حاصله:ان الضمیر فی قوله تعالی:«مثله»یعود الی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله.
ثم اعاد التفسیر بما حاصله:فان کنتم فی شک مما جاء به محمد صلّی اللّه علیه و آله فأتوا بسورة من‏ مثل القرآن من التوراة و الانجیل و الصحف فانکم لا تجدون فی سائر کتب اللّه تعالی سورة کسورة القرآن.(5)5 و حاصل هذا التفسیران الضمیر یعود الی القرآن لکن المراد من المثل هو التوراة و الانجیل‏ و الصحف.
ثم قال علی الاثر:فاعلموا بعجزکم عن ذلک انه من قبل اللّه تعالی و لو کان من قبل خلق‏ اللّه لقدرتم علی معارضته،فلما عجزوا بعد التقریع و التحدی قال اللّه عز و جلّ:«قل لئن اجتمعت الجن‏ و الانس علی ان یأتوا بمثل هذا القرآن یأتون بمثله و لو کان بعضهم لبعض ظهیرا»(الاسراء/88).
ثم بعد ذکر جملة من المعجزات عاد الی تفسیر الآیة و قال فی أواخر تفسیرها:فأتوا بسورة من‏ مثله-ای مثل محمد صلّی اللّه علیه و آله-امّی لم یتخلف قط الی اصحاب کتب و علم و لا تلمذ لاحد -الی آخر-(6)5
ثم قال فی النسق:فان کان متقولا کما تقولون فأنتم الفصحاء و الشعراء و الادباء الذین لا نظیر لکم فی سائر البلاد فان کان کاذبا فاللغة لغتکم و جنسه جنسکم و طبعه طبعکم و سیتفق‏ لجماعتکم او بعضکم معارضة کلامه هذا بافضل منه او مثله لان ما کان من قبل البشر فلا یجوز ان‏ یکون من البشر من لا یتمکن من مثله فأتوا بذلک.(7)5
و هذا یقتضی ان المراد من المثل هو الکلام الذی یختلقه فصحائهم و بلغائهم فی معارضة القرآن لا ما کان من سورة التوراة و الانجیل و الصحف و ان مرجع الضمیر هو القرآن لا رسول اللّه‏ صلّی اللّه علیه و آله.
ففسر الآیة الکریمة بوجوه ثلاثة مختلفة لا تمکن استفادتها من لفظ واحد.
و فی هذا من التدافع مالا یخفی بحیث اقل مراتب الولاء للائمة المعصومین علیهم السلام و معرفة حقهم یقتضی ان لا یمرّ بالخیال نسبة هذا و امثاله للامام،بل انما لرجل متطفل علی اهل العلم له‏ شیی من الحافظة سمع من هذا المقام کلاما مختلفا فی المعنی متباین المراد فی مفردات الآیة الکریمة و مرکبها فحسبه شیئا واحدا فانتحله و الّف بین متبایناته فی الکتابة فاثبته مدرجا علی تنافیه(8)5.
الامر الثامن:ذکر فی تفسیر قوله تعالی:«ثم اتخذتم العجل من بعده»(البقرة/90)ما ملخصه:ان‏ بنی اسرائیل قالوا للسامری کیف یکون العجل الها؟فقال:انما هذا العجل یکلمکم منه ربمکم و قال: ان السامری نصب عجلا مؤخره الی الحائط و حفر فی الجانب الآخر فی الارض و اجلس فیه بعض مردته فهو الذی وضع فاه علی دبره و تکلم بما تکلم لما قال هذا الهکم و اله موسی.(9)5
و حاصل المضمون ان کلمات الضلال کانت تخرج من ناحیة فم العجل بدسیسة تکلم‏ المارد من وراء الحائط فی دبر العجل فضلّ بنو اسرائیل و حسبوا ان العجل یکلمهم علی ان اللّه یکلمهم‏ علی لسانه.
و کانّ هذا المفسر لم یفطن الی قوله تعالی فی القرآن الکریم فی وصف العجل و توبیخ الضالین‏ بعبادته و الاحتجاج و الانکار علیهم:«الم یروا انه لا یکلمهم و لا یهدیهم سبیلا»(الاعراف/148)و مقتضی‏60 ان بنی اسرائیل کانوا یرون ان العجل یکلمهم فیبطل احتجاج القرآن الکریم تعالی اللّه عن ذلک، لانه لم یکن الاحتجاج بانهم یرون انه لا یکلمهم نظرا الی الحقیقة المعماة و ان لم یصح الاحتیاج بذلک‏ بل کان الاحتیاج بانهم یرون انه لا یکلمهم.و لبنی اسرائیل-علی مقتضی التفسیر ان یقولوا انا نری و نجد انه یکلمنا و یهدینا.(1)6
الامر التاسع:ذکر فی تفسیر قوله تعالی:«و ظللنا علیکم الغمام»(البقرة/57)لما کنتم فی التیه یقیکم‏ حر الشمس و برد القمر.(2)6
و لا یخفی انه لا یوجد للقمر برد یحتاج الی الوقایة،الا تری ان القمر یبدو فی الصیف کاملا و الناس تضجر من الحر و ینقص فی الشتاء و یمحق تتضور(3)6من البرد،فمن این جاء برد القمر فی الآیة الکریمة ایکون هذا من امام؟!(6)6
الامر العاشر:ذکر فی قوله تعالی:«و اذا اخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدون الا اللّه و بالولدین احسانا و ذی القربی و الیتامی»(البقرة/82)و قال فی تفسیره:قال الامام-یعنی العسکری علیه السلام-قال‏ رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله کذا،و قالت فاطمة علیها السلام کذا،و قال الحسن علیه السلام کذا، و قال الحسین علیه السلام کذا و هکذا ذکر اقوال الائمة علیه السلام علی النسق واحدا بعد واحد-الی‏ قوله-و قال علی بن محمد-یعنی الهادی علیه السلام-(5)6
ثم کانّه نسی عنوان الکلام و هو قول الامام العسکری علیه السل ورایته فقال:و قال:و قال‏ الحسن بن علی علیهما السلام.
و کذا جری منه ذلک فی تفسیر قوله تعالی:«و بالوالدین احسانا».
و کذا فی قوله:«و الیتامی»مکررا حتی قال فی الاستقصاء للنسق و اجتمع قوم من الموالی‏ و المحبین لآل رسول صلّی اللّه علیه و آله بحضرة الحسن بن علی(6)6.
هذا کله مع تصدیر العنوان و التفسیر بقول:قال الامام علیه السلام.فراجع المقام و القصة و انظر الی الغفلة کیف تصنع«و کم لله من لطف خفی».
الامر الحادی العشر:اورد فی تفسیر قوله تعالی:«و بالوالدین احسانا»(البقرة/82)روایات فی مضمون‏ قول رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله:انا و علّی ابوا هذه الامة-الی ان قال-و قال علی بن موسی الرضا علیه السلام،اما یکره احدکم ان ینتفی من ابیه و امه اللذین ولداه؟قالوا بلی،قال:فلیجتهد ان لا ینتفی من ابیه و امه اللذین هما افضل من ابوی نفسه-انتهی-(7)6
و قد کتب بعض المعاصرین رسالة(8)6فی الرد علی الشیخیة،و ذکر من خرافاتهم ما قاله‏ بعض دعاتهم من ان علیا علیه السلام زوجة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله فی القیامة تأویلا لقوله‏ صلی اللّه علیه و آله انا و علی ابوا هذه الامة،و قد کثر استهزاء الناس بهذه الخرافة،و لکن التفسیر فی‏ روایته یهون امرها،فاذا بلغ الامر ان یسمی امیر المؤمنین علیه اسلام:امّا لم یبق للخرافة الا درجة اخری.
الامر الثانی عشر:ذکر قوله تعالی:«و قالت الیهود لیست النصاری علی شی‏ء»(البقرة/111)فذکر فی‏ اثناء التفسیر انه بلغ الحجّاج بن یوسف اخبار علی بن الحسین علیهما السلام بظهور المختار فطلب المختار و امر بقتله و ذکر لذلک شأنا و مکالمة بین المختار و الحجّاج و تکرر الکتابات من السلطان عبد الملک بن‏ مروان و انه شفّع الولید بن عبد الملک فی المختار و تکرر عزم الحجّاج علی قتل المختار و امر عبد الملک‏ بعدم التعرض له،و ذکر بعد القصة ان علی بن الحسین علیهما السلام اخبر بامر المختار و انه یؤتی برأس‏ عبیداللّه بن زیاد و شمر بن ذی الجوشن.(9)6
و فی هذه کله من المخالفة لمعلومات التاریخ و متتبعاته مالا یخفی.70 تتمیم:و ذکر فی طرد القصة ان الامام زین اعابیدن علیه السلام عند ما جبئ برأس ابن زیاد طالبه ندمائه بالحلواء التی اعتادوا ان یأیهتم بها فی الطعام.(1)7
و فی هذه من البعد و الغرابة ما لا یخفی،فاین زین العابیدن علیه السلام و این المنادمة و الندماء و التنقل بالحلواء،و عهد یوم الطف قریب و الجرح لما یندمل و العرة لما ترفأ و الزفرة لما تخبو و قد تضافر انه لم تضرم فی دور الهاشمیین نار و لم تکتحل هاشمیة و لما امتشطت حتی جیی برأس ابن زیاد.
تم ما برز من قلمه الشریف.و فرغت من استنساخه فی النجف الاشرف فی شهر شوال‏ 1343 و استنسخت هذا من ذاک و فرغت منه فی 21 شهر رجب الرجب‏[سنة]1398[و انا] المظاهری النجفی.(2)7
المصادر و المآخذ 1-الذریعة للطهرانی.14-رجال الشیخ الطوسی
2-اعیان الشیعة للسید الامین.15-الفهرست للشیخ الطوسی
3-مقدمة رسالة حلق اللحیة طبق قم.16-سماء المقبال للکلباسی
4-خلاصة الاقوال للعلامة الحلی.17-الامالی للصدوق
5-منهج المقال للاسترابادی.18-الفقیه للصدوق
6-نقد الرجال للتفرشی.19-البحار للعلامة المجلسی
7-مجمع الرجال للقهپانی.20-تفسیر العسکری(ع)
8-الوجیزة للعلامة المجلسی.21-عیون اخبار الرضا للصدوق
9-تعلیقة الوحید البهبهانی علی منهج المقال.22-وسائل الشیعة للشیخ الحر العاملی
10-الاحتجاج للطبرسی.23-المنجد فی اللغة
11-روضة المتقین.24-الصافی للفیض الکاشانی
12-شرح الفقیه الفارسی.25-تفسیر الشبر
13-منیة المرید للشهید الثانی
قسنة 64 فراجع.
توضیحی در مورد«رسالة فی المعاد الجسمانی» بعد از انتشار شماره 12 مجله چند نفر از اساتید محترم نسبت به چاپ‏ «رساله فی المعاد الجسمانی»اظهار ناخشنودی کرده و گفتند مطالب این‏ رساله موافق با معاد جسمانی مستفاد از قرآن کریم نیست و نامش با محتوای‏ آن مطابقت ندارد.
از این رو لازم است همانطور که در برخی از شماره‏های قبل تذکر داده‏ایم،باز یادآوری کنیم:چاپ یک رساله در مجله به هیچ وجه به معنای‏ این نیست که هیئت تحریریه و یا مصحح و یا فردی که آن رساله را در اختیار گذاشته مطالب آن را صد در صد تأیید می‏کند بلکه منظور این است که آثار علمی بزرگان که در برهه‏ای از زمان نگاشته شده(و چه بسا ممکن است خود نویسنده بعدا از آن عدول کرده باشد)بنظر محققان و پژوهندگان برسد،تا مورد استفاده و یا مورد بحث و نقد قرار گیرد.و السلام